فرشاد نوروزی

فلسفه در وب فارسی

گر چرخ به کام ما نگردد،

کاری بکنیم تا نگردد

گر گشت، خوش است، ورنه ما،

دست از وی نکشیم تا نگردد. (ابوالقاسم لاهوتی)

گاهی واژگان قاصر از انتقال احساس یا افکار هستند، ذهن لگام گسیخته در بند زبان نیست اما چاره ای نیست باید به زبان ناقصم واژگان را یک به یک بسپارم، که شاید در خفقان ساحت متروک قدرشناسی منت داری کرده باشم.

ساده نیست در چند خط و بند خاطرات مسیری را برایتان بگویم که در ثانیه ثانیه اش هنوز قلبم می تپد و جانم پندار حضور در آن را دارد.

به گمانم امروز با ایام گذشته خیلی فرق دارد، این روزی را که به نام روز جهانی فلسفه پذیرفته ایم با سالهای قبلش حداقل در این خاک تفاوت دارد. چند سال پیش بود که این روز قرار شد در ایران برگزار شود در شلم شوربای ناهماهنگی های همیشگی اش آن روزها گذشت اما جز پذیرش دیمی مقالات و چاپ کتابی ناموزون چیزی برای ما خانواده فلسفه نداشت که بیشتر خطی بر رزومه کاری عده ای و لفت و لیس عده ای دیگر بود تا دوایی بر درد ما. سیاست هم مزه تلخی را بر کام تلخ ما افزود؛ دیگر از شنیدن و به خاطر آوردن آن روزها جز تجسم گندیدگی اندیشگی فلسفی در ایران چیزی در ذهنم نمی آید. این نیز گذشت.

سالها پیش یک دو وبلاگ در زمینه فلسفه به طور عمومی قلم می زدند که هرچند امروز گرد ایام بر آن نشسته و دشواری گذران حیات روزمره نویسندگانش را به فراموشی سپرده است اما من می خواهم فضای آزاد اندیشگی نسل پس از اساتید گرانقدر فلسفه -که هنوز هم هرچند در عزلت اما در نظرم تاریخ زنده هستند- را بنویسم. یکی از وبلاگ های غیر شخصی فلسفی در محیط مجازی فارسی زبان که به قولی پیشگام فلسفه در وب فارسی به شمار می رود، «اینک فلسفه» بود -یا است نمی دانم- که به همت دوست عزیزم محمد نجفی اداره می شد این وبلاگ در آن دوران بسیار فعال و منسجم به فلسفه در وب فارسی پرداخته بود که سالی پس از آن وبلاگ «انجمن احیاگران فلسفه نو» را راه اندازی کردم با این هدف که بتوانیم در کنار وبلاگ اینک فلسفه در مسیر تخصصی تر شدن و روی آورندگی خانواده فلسفه به فضای مجازی قدم بگذاریم. انجمن احیاگران فلسفه نو در آغاز با حضور چندتا از شاگردان و دوستانم از جمله رهام برکچی زاده شکل گرفت، متعاقب این وبلاگ سایت ایرانیکا که یکسالی مدیریتش بدست من بود-این سایت در حال فروش بود (نخریدم مدیریتش را بر عهده گرفتم) که آن را بدست گرفتم و مدتی بعد به دلیل مشکلات مالی مدیران برای نگهداری، سایت بسته شد- نیز بخش علوم انسانی فعالی داشت که بعدتر نویسندگان آن به وبلاگ انجمن پیوستند در این میان حلقه تجریش که امروز افتخار حضور در آن را دارم به سرپرستی شروین طاهری عزیزم به طور تخصصی و علمی تر از دو وبلاگ مذکور با هیئتی از مترجمان فعال بود و هنوز هم به قوت خود باقیست. با ایده وبلاگ اینک فلسفه قرار شد بوسیله سیستم (ning) سایتی ایجاد شود که اولین شبکه اجتماعی فلسفه در ایران تلقی می شد، که من هم در میان شمار روزافزون اعضاء بدان پیوستم و پس از مدتی از آن اخراج شدم چراکه بنابر تشخیص محمد که آن زمان چندان شناختی از هم نداشتیم قلمی سیاسی و خطرآفرین برای سایت داشتم-هنوز هم پرینت نامه هایی که میانمان رد و بدل شد را دارم- پس از مدتی شمار اخراجی های این سایت زیاد شد هرچند که من حق را تا حدی به محمد می دادم چراکه حفظ سایت از فیلترینگ خیلی مهم تر بود. من تصمیم گرفتم با همان سیتم نینگ سایتی را ایجاد کنم تحت عنوان خانه فلسفه که آن هم پس از مدتی خیلی گرفت و نه تنها اخراجی های آنجا که شماری دیگر از دوستان نیز بدان اضافه شدند این جریان متعاقب شبکه اجتماعی منسوب به یاهو 360 بود که تازه داشت مفهوم شبکه اجتماعی در معنای آزاد آن برای بیان افکار شکل می گرفت هرچند که سایت کلوب هم نباید از یاد برد. اما با گذشت مدت کوتاهی سایت (ning) خدمات خود را پولی کرد و باعث شد هر دو سایت یعنی طرح شهر فلسفه محمد نجفی و خانه فلسفه من تعطیل شود چندی قبل از این موضوع وبلاگ انجمن احیاگران فلسفه نو را به سایت تبدیل کردم البته با مساعدت (آرتاباز مکبری-در ادامه ایشان را بیشتر معرفی خواهم کرد-) اما دیری نگذشت که فیلتر شد و خب مجبور شدم مدت چندماه دوندگی و رفت و آمد برای ثبت آن با پذیرش تمامی مسائل قانونی و امضاء های گوناگون سایتی را تحت عنوان فلسفه نو بطور رسمی ثبت کنم منوط به اینکه هرگونه تخطی قانونی نه به فیلترینگ که به دستگیری من ختم شود. گذشته از این تصمیم به راه اندازی خانه فلسفه گرفتم اما اینبار مستقل؛ با افرادی مشورت کردم و در نهایت به هر طریقی بود خانه فلسفه را راه اندازی کردم و خب تا امروز هم پا برجا است و در واقع با حضور رهام برکچی زاده و دیگر مدیران به محلی برای گفت و گوی فلسفی بدیل شده است اما پس از شهر فلسفه، اینک فلسفه  دیگر رمقی برای ادامه نداشت و امروز گاه به گاه به روز می شود. به دنبال دو سایت فلسفه نو و خانه فلسفه چند سایت دیگر که امروز هم وجود دارند با مساعدت آرتاباز مکبری که تا امروز بی هیچ چشم داشت و در نهایت فروتنی با خانواده فلسفه همکاری داشته، راه اندازی شد. مجله فلسفه نو هم که در واقع نسخه مکتوب فعالیت های گروه و خانواده فلسفه بود با آغاز آشنایی بنده با شروین طاهری پا به عرصه وجود نهاد با همراه شدن دکتر مجید مددی و مریم پیردهقان به هیئت علمی هم در حوزه شناخته شدن و هم در خصوص هزینه ها برای بالا بردن کیفیت کار تحولی مهم بود. دکتر مجید مددی از نسل اول فلسفه در ایران هم با قلم و هم با حمایت های بی دریغشان مجله را که با مجوز دانشگاه چاپ می شد به لحاظ علمی به سطحی والا رساند و از از طرف دیگر مریم پیردهقان و پدر بزرگوارشان در برهه دشواری از مصائب مالی نشر با مساعدت مالی خود منجر به خروج مجله از حد دانشگاه به کتابفروشی ها و البته استان های بزرگ کشور شد تمام اینها با حضور تحریریه ای منسجم میسر گشت و خب حدود دوسال پیش آرزویی که در تمامی این سالها در سر داشتم (وجود فرهنگ نامه ای جامع در زمینه فلسفه) را با آقای مکبری مطرح کردم و ایشان هم مثل همیشه قول به مساعدت دادند. البته فراموش کردم بگویم که وبلاگ انجمن در آن سالها چندباری هک شد که علیرضا شیرازی عزیز مدیر بلاگفا کمک کردند و در هر چند مورد مشکل برطرف شد و البته سه بار هم سایت فلسفه نو هک شد که این آخری کاملا مجموعه سایت ها را نابود کرد ولی به جهت داشتن تمامی مقالاتی که دوستان در این سالها برای سایت فرستادند دوباره احیا شد. این مسئله خود باعث شد امنیت فرهنگ نامه فلسفه بشدت محل توجه قرار گیرد و خب پس از نزدیک به دوسال امروز در روز جهانی فلسفه مفتخرم بگویم که با همت خانواده فلسفه و همراه همیشگی ام آرتاباز مکبری و دوستان متخصص ایشان فرهنگ نامه فلسفه راه اندازی شد و خب فعلا در بدو امر در حال مدیریت و اجرای برنامه ریزی ها هستیم و نیاز به زمان است که به ایده آل خود دست پیدا کنیم و این مستلزم همکاری خانواده فلسفه خواهد بود. در این سطور بسیار خلاصه تاریخچه ای از فلسفه نو در وب را هرچند ناقص نوشتم و خب بسیاری از نام ها شاید جا افتاده باشد که آن را به تقصیر حقیر بگذارید.

معرفی تیم برنامه نویسی و طراحی فرهنگ نامه تخصصی فلسفه:

آرتاباز مکبری: گرافیک و تعاملات کاربری (Graphic and user interaction)

کامران عسگری: برنامه نویسی و سمت کاربر (front-end coding)

برای جلوگیری از هرگونه سوء استفاده باید عرض کنم که مالکیت حقوقی سایت فرهنگنامه بر عهده عضو کوچک خانواده بزرگ فلسفه در ایران فرشاد نوروزی می باشد و عضو حقیقی آن خانواده فلسفه.

صادقانه عرض می کنم که ایده فرهنگ نامه بر گرفته از دانشنامه استنفورد است اما حقیقتاً جامعیت آن در زبان فارسی خیلی بیشتر بوده چراکه شامل مداخل فلسفی (واژگان و مکاتب و شخصیت ها)، معرفی کتب فلسفی، آرشیو پایان نامه های فلسفه، بخش مستندات (ترجمه مقالات فلاسفه) می باشد.

با احترام فراوان

فرشاد نوروزی